Επαναπροσδιορίζοντας την Έννοια της Επαγγελματικής Μετάβασης

Και της επαγγελματικής ταυτότητας

Όταν σκεφτόμαστε τις επαγγελματικές μεταβάσεις συχνά σκεφτόμαστε και συζητάμε για τη διαδικασία ως μια μεταφορική “μετακίνηση” από το σημείο Α στο σημείο Β, ή σαν να ανταλλάσσουμε μία επαγγελματική ιδιότητα με μία νέα. Στην πραγματικότητα, όμως, οι επαγγελματικές μεταβάσεις, ειδικά όταν αφορούν το πέρασμα από έναν τομέα σε έναν άλλον, σπάνια είναι γραμμικές, σπάνια αποκλειστικές και σχεδόν πάντα πιο πολυδιάστατες και περίπλοκες από ό,τι μοιάζουν εξωτερικά ή από ότι φανταζόμασταν νωρύτερα.

Ίσως η μεταφορά της μετακίνησης/αλλαγής απο ταυτότητα σε ταυτότητα να συνοψίζει μια έννοια που είναι πιο πολυπρισματική. Εδώ θα βοηθούσε να εξοικειωθούμε με νέες ιδέες και έννοιες, όπως την ιδέα της δημιουργίας μετα-δεξιοτήτων και των δυναμικών επαγγελματικών ταυτοτήτων. Οι έννοιες αυτές είναι χρήσιμες γιατί μας επιτρέπουν να εξετάζουμε τις πιο λεπτές πτυχές της διαδικασίας επαγγελματικής μετάβασης, να συνδυάζουμε δεξιότητες, να ισορροπούμε με δυναμικό τρόπο και να εξελισσόμαστε – όχι απλώς να αφήνουμε πίσω μας το παρελθόν για να προχωρήσουμε στο μέλλον.

Από Γραμμικές σε Ολοκληρωμένες Επαγγελματικές Διαδρομές

Η πιο διαδεμένη αντίληψη για τις επαγγελματικές μεταβάσεις τις παρουσιάζει σαν μια σειρά βημάτων που οδηγούν από το "Επάγγελμα Α" στο "Επάγγελμα Β". Αυτό μπορεί και να ισχύει όντως σε ορισμένες περιπτώσεις αλλά πολλές μεταβάσεις προκύπτουν από τον (επανα)συνδυασμό παλαιών και νέων δεξιοτήτων με καινοτόμους τρόπους. Για παράδειγμα:

• Ένας γραφίστας μπορεί να γίνει εκπαιδευτής γραφικού σχεδιασμού, ενσωματώνοντας στην θεωρητική του κατάρτιση και την τεχνική του εξειδίκευση και τη δημιουργία εκπαιδευτικού περιεχομένου, τη διδασκαλία και την υποστήριξη των σπουδαστών.

• Ένας μηχανικός ψηφιακών συστημάτων που διατηρεί στενή επαφή με την επικαιρότητα γύρω από την τεχνολογική καινοτομία μπορεί να εξελιχθεί σε επιχειρηματία τεχνολογίας, συνδυάζοντας τη βαθιά τεχνική του γνώση με την επιχειρηματική οξυδέρκεια και τις οργανωτικές του δεξιότητες.

• Μία δικηγόρος με εξειδίκευση σε υποθέσεις διαζυγίων μπορεί να συνδυάσει την εμπειρία της σε κάποιες από τις πιο δύσκολες στιγμές των οικογενειών με την εκπαίδευσή της στην συμβουλευτική ζευγαριών και να δημιουργήσει νέους άξονες επαγγελματικής δραστηριότητας που αλληλουποστηρίζονται.

Αντί να αφήνουν πίσω το παρελθόν, αυτοί οι επαγγελματίες προσθέτουν νέα επίπεδα στις υπάρχουσες εμπειρίες τους, δημιουργώντας “υβριδικές” επαγγελματικές ταυτότητες που είναι πιο ευέλικτες και συχνά πιο ικανοποιητικές.

Επαγγελματικές Υποταυτότητες

Ένας χρήσιμος τρόπος να αποτυπωθεί αυτή η εξέλιξη είναι μέσω των υπο-ταυτοτήτων από τις οποίες αποτελείται η επαγγελματική μας ταυτότητα σε κάθε φάση της ζωής μας. Εδώ ίσως βοηθάει να τη φανταστούμε σαν ένα διάγραμμα πίτας¹ όπου κάθε κομμάτι αντιπροσωπεύει έναν ρόλο ή μια λειτουργία που εκπληρώνουμε επαγγελματικά. Καθώς ωριμάζουμε προσωπικά και επαγγελματικά, το κάθε κομμάτι μπορεί να αναπτύσσεται περισσότερο η λιγότερο. Για παράδειγμα:

• Αρχικά, μπορεί να είμαι 90% εστιασμένη στη δουλειά μου σχεδιάστρια και 10% ως εκπαιδεύτρια.

• Με την πάροδο του χρόνου, οι προτεραιότητές μου αλλά και επαγγελματικές ευκαιρίες ή άλλες παράμετροι της ζωής μπορεί να αλλάξουν, οδηγώντας σε μια πιο νέα διαμόρφωση, πχ έστω 50% σχεδιάστρια, 25% εκπαιδεύτρια και 25% επιχειρηματίας.

Αυτή η ευέλικτη, δυναμική κατανομή των υπο-ταυτοτήτων και ο τρόπος με τον οποίο αλλάζουν ως προς το χρόνο στο κάθε άτομο αντικατοπτρίζει όχι μόνο τους επαγγελματικούς του στόχους, αλλά και την ενσωμάτωση προηγούμενων δεξιοτήτων στις μελλοντικές του επιδιώξεις. Και ταυτόχρονα δίνει μεγαλύτερη έμφαση στη διάσταση του χρόνου, που σταδιακά μεταβάλει κάποιες τάσεις και διαθέσεις μας, γεγονός που συχνά διαφεύγει από το ραντάρ της επίγνωσης. Ωστόσο κάποτε αυτές οι νέες τάσεις που αναπτύσσονται έρχονται στην επιφάνεια και αναζητούν έκφραση μέσα από μια νέα επαγγελματική ταυτότητα που δεν αντικαθιστά απαραίτητα, αλλά ξεπερνά την αρχική επαγγελματική μας συνθήκη.

Από Δεξιότητες σε Μετα-Δεξιότητες: Δημιουργία Μιας Μοναδικής Ταυτότητας

Καθώς ωριμάζουμε, αλλάζουμε ρόλους ή προσθέτουμε νέα επίπεδα στην επαγγελματική μας ταυτότητα, συμβαίνει κάτι πολύ ενδιαφέρον αν κοιτάξουμε από κοντά: δεν αποκτάμε απλώς περισσότερες δεξιότητες – αναπτύσσουμε “ανώτερου επιπέδου” δεξιότητες που προκύπτουν από τη σύνθεση των δεξιοτήτων με τις εμπειρίες μας. Για παράδειγμα:

• Ένας σχεδιαστής που λειτουργεί και ώς εκπαιδευτής αναπτύσσει μετα-δεξιότητες όπως η επικοινωνία με ενσυναίσθηση, η ενεργητική ακρόαση, η (ανα)πλαισίωση προβλημάτων και η αφήγηση – δεξιότητες που υπερβαίνουν οποιοδήποτε μεμονωμένο επάγγελμα.

• Μια σύμβουλος-επιχειρηματίας αποκτά μια σύνθετη και λεπτή επιδεξιότητα να διαχειρίζεται αποτελεσματικά και με αμοιβαία επωφελή τρόπο δύσβατες διαπροσωπικές σχέσεις ενώ διοικεί μια επιχείρηση – συνδυάζοντας την κοινωνική ευφυία με την διορατικότητα και τις ηγετικές δεξιότητες.

Οι σύνθετες αυτές μετα-δεξιότητες μας επιτρέπουν να διαφοροποιηθούμε με μοναδικό τρόπο επαγγελματικά, να εξερευνήσουμε νέους επαγγελματικούς τομείς ή τρόπους εργασίας αλλά και να ευδοκιμήσουμε σε νέους ρόλους χωρίς να εγκαταλείψουμε υποχρεωτικά τους παλιούς. Λειτουργούν ως γέφυρες μεταξύ διαφορετικών επαγγελματικών αντικειμένων, συνδέοντας την προηγούμενη επαγγελματική μας ταυτότητα με την πραγματικότητα του παρόντος αλλά και με τις μελλοντικές φιλοδοξίες που δικαιούμαστε να έχουμε.

Ένας τρόπος να απεικονίσουμε την ιδέα των εξελισσόμενων επαγγελματικών ταυτοτήτων και την ανάπτυξη “μετα-δεξιοτήτων” μοιάζει κάπως έτσι:

1. Βασικές Δεξιότητες (30%): Δεξιότητες που είναι αναγκαίες για το αρχικό επάγγελμα του ατόμου (π.χ., δεξιότητες σχεδίασης, δεξιότητες μαγειρικής).

2. Δεξιότητες που Βασίζονται στην Εμπειρία (30%): Δεξιότητες που αποκτώνται μέσα από την εφαρμογή των βασικών δεξιοτήτων σε πραγματικές συνθήκες (π.χ., τεχνική εξειδίκευση, επίλυση προβλημάτων).

3. Μετα-Δεξιότητες (40%): Υψηλού επιπέδου δεξιότητες που υπερβαίνουν συγκεκριμένα επαγγέλματα και αναπτύσσονται μέσα από τον συνδυασμό βασικών δεξιοτήτων και εμπειριών ζωής (π.χ., επικοινωνία με ενσυναίσθηση, ενεργητική ακρόαση, ηγεσία, αφήγηση και διορατική διαχείριση).

   

Αποκλειστικές vs. Παράλληλες Επαγγελματικές Ταυτότητες

Αξίζει επίσης να σταθούμε λίγο στην αντίληψη ότι μια επαγγελματική μετάβαση καταλήγει σε αποκλειστικότητα. Πολλοί επαγγελματίες διαπιστώνουν ότι μπορούν να ασκούν τόσο την προηγούμενη όσο και την αναδυόμενη ταυτότητά τους παράλληλα, δημιουργώντας κάτι σαν “χαρτοφυλάκιο καριέρας”, όπου οι δεξιότητες και οι ρόλοι συνυπάρχουν και αλληλοσυμπληρώνονται.

Αυτή η προσέγγιση ανοίγει νέες δυνατότητες, επιτρέποντας στάτομα να πειραματιστούν και να εξερευνήσουν διαφορετικές πλευρές της επαγγελματικής τους ταυτότητας, χωρίς την πίεση να εγκαταλείψουν εντελώς τον προηγούμενο ρόλο τους, δεδομένου και του μεταβαλλόμενου επαγγελματικού τοπίου της εποχής.

Για παράδειγμα:

• Μια ακαδημαϊκή ερευνήτρια που έγινε συγγραφέας μπορεί να συνεχίσει την ερευνητική της καριέρα στο πανεπιστήμιο, αναλαμβάνοντας επιλεγμένα έργα ή διδασκαλία, ενώ ταυτόχρονα επεκτείνει την ενασχόλησή της με τη συγγραφή επιστημονικών βιβλίων ή άρθρων και τη διάδοση της επιστήμης στο ευρύ κοινό. Η παράλληλη ανάπτυξη αυτών των ταυτοτήτων της επιτρέπει να συνδυάζει το βάθος της ακαδημαϊκής της γνώσης με τη δημιουργικότητα και την ικανότητά της να επικοινωνεί σύνθετες ιδέες.

• Ένας επαγγελματίας του μάρκετινγκ που εκπαιδεύτηκε στο coaching μπορεί να συνεχίσει να αναλαμβάνει επιλεγμένα έργα μάρκετινγκ ως freelancer, διατηρώντας τη σύνδεσή του με τον κλάδο. Παράλληλα, μπορεί να καλλιεργεί την πρακτική του στο coaching, χτίζοντας ένα δίκτυο πελατών και, τελικά, ιδρύοντας τη δική του εταιρεία που συνδυάζει coaching και στρατηγικές επικοινωνίας.

Οφέλη αυτής της προσέγγισης:

1. Οικονομική σταθερότητα: Η διατήρηση μιας πηγής εισοδήματος από την προηγούμενη καριέρα παρέχει οικονομική ασφάλεια, δίνοντας χρόνο για να αναπτυχθεί η νέα δραστηριότητα.

2. Ψυχολογική σταθερότητα: Η σταδιακή μετάβαση μειώνει το άγχος που μπορεί να συνοδεύει μια απότομη αλλαγή καριέρας.

3. Πρακτική διερεύνηση: Δίνει τη δυνατότητα στο άτομο να δοκιμάσει πώς οι διαφορετικές επαγγελματικές ταυτότητες αλληλεπιδρούν και συμπληρώνουν η μία την άλλη, προτού αποφασίσει αν θα επιλέξει αποκλειστικότητα ή συνδυαστική προσέγγιση – και σε ποια αναλογία.

4. Ενίσχυση δεξιοτήτων: Οι εμπειρίες από τη μία ταυτότητα μπορούν να εμπλουτίσουν την άλλη, οδηγώντας στην ανάπτυξη σύνθετων δεξιοτήτων ή ακόμα και νέων καινοτόμων επαγγελματικών μοντέλων.

Αυτή η διαδικασία όχι μόνο παρέχει ευελιξία και ασφάλεια, αλλά και μετατρέπει τη μετάβαση σε ένα δημιουργικό ταξίδι ανακάλυψης. Οι «γέφυρες» ανάμεσα στις ταυτότητες συχνά αποδεικνύονται οι πιο δυναμικές και εμπνευσμένες πτυχές της επαγγελματικής ζωής ενός ανθρώπου.

Τι είναι ο Ironman χωρίς τη στολή του;

Αν δεν είμαι η επαγγελματική μου ταυτότητα,
τότε τι είμαι;

Μπορούμε να θεωρήσουμε - για την οικονομία της συζήτησης - ότι ο αρχικός επαγγελματικός μας τίτλος είναι μια διεπαφή (interface), ή μάσκα, ή στολή στον επαγγελματικό μας μικρόκοσμο που μας κάνει πιο εύκολα αντιληπτούς/ές στους άλλους². Όμως αν την αφαιρέσουμε μπορούμε να διακρίνουμε ολόκληρο το φάσμα των δεξιοτήτων μας, ανεξάρτητα από το πώς το “πουλάμε” στην αγορά εργασίας τη δεδομένη χρονική στιγμή.

Πρωτού προβούμε στο στρατηγικό σχεδιασμό των ενδιάμεσων βημάτων από το σημείο Α στο σημείο Β και την υλοποίηση ενός σχεδίου, είναι χρήσιμο να επενδύσουμε χρόνο σε κάποιες διαδικασίες αυτοανίχνευσης. Για παράδειγμα:

1. Χαρτογράφηση των υποταυτοήτων μας: Αναγνώριση “περιοχών” του επαγγελματικού μας διαγράμματος. Ποιοι ρόλοι κυριαρχούν, ποιοι αναδύονται και ποιοί εγκαταλείπονται; Πώς άλλαξαν με το χρόνο; Πού (μοιάζει να) κατευθύνονται στο μέλλον;

2. Εντοπισμός και αξιοποίηση μεταβιβάσιμων δεξιοτήτων: Αναγνώριση των διαθέσιμων δεξιοτήτων και τρόπων ανάπτυξης και αξιοποίησής τους για την ενίσχυση της νέας επαγγελματικής ταυτότητας. Για παράδειγμα, ως σχεδιαστής, μπορεί να φέρνω έναν μοναδικό συνδυασμό δημιουργικής και αναλυτικής σκέψης με επίκεντρο τον χρήστη σε έναν συμβουλευτικό ρόλο.

3. Πειραματισμός με αναλογίες: Ενσωμάτωση στοιχείων της νέας ταυτότητας σας παράλληλα με τον τρέχοντα επαγγελματικό ρόλο και σταδιακή προσαρμογή της ισορροπίας καθώς αυξάνεται η αυτοπεποίθησή μας.

4. Ανοιχτότητα σε ενδεχόμενα: Οι επαγγελματικές μεταβάσεις είναι δυναμικές διαδικασίες και κάθε μας βήμα ανοίγει επιπλέον ενδεχόμενα και δυνατότητες στη μοναδική, πολυδιάστατη ταυτότητά μας.

Αντί να σχεδιάζουμε τις επαγγελματικές μεταβάσεις ως συντεταγμένες αποχωρήσεις από τη μία ταυτότητα και εισαγωγές σε μια άλλη, μπορούμε να τις εξετάσουμε και ως ευκαιρίες για να συνυφάνουμε παλιές και νέες δεξιότητες σε ένα πλουσιότερο υφαντό επαγγελματικής ταυτότητας που μπορεί συνεχώς να εμπλουτίζεται και να αναπτύσσεται, όπως και οι υπόλοιπες διαστάσεις της ταυτότητάς μας. Από αυτήν την άποψη, μπορούμε να απελευθερωθούμε από την πίεση της αποκλειστικότητας εφόσον δεν μας ταιριάζει και να δημιουργήσουμε χώρο και συνθήκες για περισσότερη επαγγελματική δημιουργικότητα και ικανοποίηση.

---

Βέβαια, δεν είναι εύκολο να αφουγκραστεί κανείς όλες αυτές τις λεπτές, δυναμικές εσωτερικές-εξωτερικές μεταβολές και μετατοπίσεις σε πραγματικό χρόνο καθώς συντελούνται, να τις επεξεργαστεί και να σχεδιάσει μια επαγγελματική μετάβαση με απόλυτα δομημένο τρόπο. Και ίσως δεν είναι και αναγκαίο.

Ωστόσο, αν νιώθεις ότι χρειάζεται να κάνεις μια βαθύτερη επεξεργασία τέτοιων ζητημάτων, μπορείς να επιλέξεις μια βολική ημερομηνία και ώρα για ένα ραντεβού γνωριμίας και να συγκεντρώσεις τις απορίες σου ώστε να τις συζητήσουμε μαζί.

1. Mε τη συνεχή υπενθύμιση ότι τέτοιες απλοποιήσεις σπανίως αποτυπώνουν με ακρίβεια την πραγματικότητα.🧐

2. Στους σχετικούς με τον μικρόκοσμό μας άλλους. Ειδικά επαγγελματικοί τίτλοι του τύπου “User Experience Designer” και “Customer Success Expert” δεν βγάζουν πολύ νόημα στους μη σχετικούς άλλους, σε αντίθεση με τίτλους του τύπου “Υδραυλικός” και “Δημοσιογράφος”.